شگفتی و رشادت پررنگ در دفاع مقدس و جنسیتی کمرنگ

هشت سال دفاع مقدس، اگرچه با از جان گذشتگی مردان دلیر سرزمین ایران طی شد، اما نباید حضور زنانی را که دوشادوش مردان برای فتح قله های نبرد حق علیه باطل جانفشانی کردند و ۶۴۰۰ شهیده بر جای گذاشتند، فراموش کرد. دود خمپاره و تانک و به دنبال آن بوی خاکریز نم گرفته از خون و بدن های زخمی نیازمند التیام و درمان، صحنه هایی است که هرگز از یاد رزمندگان جنگ تحمیلی پاک نمی شود و در افق دور ذهنشان نقش بسته است؛ رزمندگانی که فارغ از جنسیت، به امید برافراشتن پرچم ایران در بلندای پیروزی، صحنه های نبرد را در می نوردیدند. در این کارزار حماسی، حضور زنان علاوه بر نقش آفرینی در عرصه های مختلف دفاع، دلگرمی مردانی بود که به شدت نیازمند غم زدایی و مهر و محبت خواهران و مادران شیرزن در میانه میدان نبرد بودند. زنان بی ادعایی که عطر خون، خاک، دارو و مواد ضد عفونی کننده را به نشستن کنج خانه ترجیح داده و با از خود گذشتگی، مشغول آماده کردن پوشاک، بسته بندی مواد غذایی، پرستاری و رسیدگی به فرزندان، همسران و برادرانی بودند که جان بر کف در خط دفاع مقدس گام برمی داشتند. مشارکت و حضوری که ناخواسته، پس از جنگ به دست فراموشی سپرده و نه کوچه ای، نه خیابانی و نه میدانی به نامشان ثبت نشد. اما با احیای صحنه های نبرد از دلاوری زنان در فیلم ها، سریال ها و کتاب ها در سال های اخیر، این یاد فراموش شده دوباره به خاطره ها بازگشت. نقش آفرینی زنان در دفاع مقدس، شامل حضور خودجوش و مستقیم و نظامی در صحنه های نبرد بود. مشارکت در نبردی همپای مردان و جنگیدن با دشمن که با ساختن کوکتل مولوتف دستی در اوایل جنگ شروع و به حمل سلاح های مجهز و مدرن پایان یافت. امدادگری و پشتیبانی در درمانگاه های سیار و کادر پزشکی هم نمونه های دیگر حمایت زنان رزمنده بود. این زنان مسلمان دریافتند که باید به امداد مجروحان و جانبازان جنگ بپردازند، بر همین اساس بدون هیچ چشمداشتی و تنها به نیت دفاع از وطن، به خیل شهدا پیوستند. «زهرا حسینی» روایت کننده کتاب «دا» یکی از زنانی است که از ۱۷ سالگی به میان میدان نبرد رفت و در صحنه های مختلف نقش آفرینی کرد. به روایت کتاب دا، با آغاز جنگ، زهرا حسینی به محض شنیدن این موضوع که پیکرهای شهدا روی زمین مانده است، به یاری غسالان شتافت و با شهامت و مقاومت روحی کم‌نظیری در کار غسل و کفن و دفن شرکت کرد. امدادگری آموخت و در هر کاری که پیش می‌آمد، از امدادگری، زخم‌بندی، حمل مجروحان، تعمیر و آماده‌سازی اسلحه، پخت و پز و توزیع امکانات فعالیت داشت و پیوسته کوشید تا در خدمت جبهه و جنگ یا مردم جنگ‌زده باشد. زنان و مادران، علاوه بر حضور و مشارکت مستقیم در دفاع مقدس، به انواع حمایت‌ها در پشتیبانی از رزمندگان دست زدند که یکی از آنها مشارکت در کمک های مالی و تهیه کالاهای مورد نیاز برای جبهه‌های جنگ بود. کمک های مالی که گاه با یک النگو، سکه ای طلا و گاه با بافتن شال گردن و کلاه رخ می نمود. همچنین تشویق همسران و فرزندان برای رفتن به جبهه های جنگ حق علیه باطل هم از جمله عملکردهای شیرزنان در برهه های جنگ بود. بر همین اساس می توان گفت انقلاب و دفاع مقدس به همان اندازه که بر بازوی مردان استوار بود بر دوش زنان نیز قرار داشت. با تمام حمایت ها و رشادت های زنان در دوران دفاع مقدس، بازماندن آثار و جراحات جنگ را بر پیکره زنانی که خانه و کاشانه خود را ترک نکردند و به آسانی به دست دشمن نسپردند، نباید فراموش کرد. تاول های ورم کرده از بمب های شیمیایی دشمن و ریه های پرسر و صدا که روزها و شب ها، دست از سر دلاورمردان و شیرزنان خطه های مرزی کشور بر نمی دارد. یکی از آثار جنگ تحمیلی، شهید شدن بیش از ۶ هزار زن فداکار و ایثارگر بود، زنانی که نه مکانی از شهر به نام آنان ثبت شده و نه نقش اولی در فیلم ها و داستان ها دارند. موضوعی که ضرورت تشکیل سازمانی برای حفظ ارزش ها و آثار مشارکت زنان در دفاع مقدس را دو چندان کرد. جنگ از اثرگذارترین پدیده ها است و آثار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیادی را به دنبال دارد. در این میان، تغییر نقش سنتی زنان به حضور در عرصه های مختلف یکی از برجسته ترین آثار جنگ هشت ساله ایران و عراق است. زیرا دفاع و هنگامه نبود مردان در کنار زنان، به حضور اجتماعی بیشتر زنان در جامعه منجر شد و در نتیجه نگرش سنتی نسبت به آنان تغییر پیدا کرد تا آن جا که امروزه شاهد حضور گسترده زنان در عرصه های سیاسی و اجتماعی هستیم و امید می رود با ادامه این روند، بسترهای شکوفایی در مدیریت ها، معاونت های کلان و رده های بالای مسوولیتی فراهم شود.